بازار كاشان كه معبر مسقفي به طول حدود ٣ كيلومتر است، مجموعه اي نفيس و پر تنـوع از معمـاري سنتي و كهن ايران است كه نمود بارزي از شيوه ها و شگردهاي معمـاري گـذشتـه از دوران پيـدايـش اوليه آن تا عهد قاجار در آن به چشم مي خورد.

اين بازار كه از ديرباز در قلب شهر قرار گرفته، افزون بر مركـز مهـم تجـاري و فعـاليتهـاي اقتصـادي، اصلي ترين مسير ارتباطي و خدماتي شهر نيز به شمار مي آمده و فضاهـاي مـوجـود در آن از اهميـت اجتماعي، اقتصادي و سياسي نيز بهره مند بوده اند.

پيشينه تاريخي بازار نخستين كاشان به درستي آشكار نيست اما با توجه به وجود كارگاه ها و صنايع دستي (همچون مسگري و قلمزني) به ويژه از سده هاي چهارم و پنجم هجـري در كـاشـان مـي تـوان پيدايش بازار را حداقل از آن زمان دانست. وجود تاريخ ٨٨٨ ه. ق روي در چوبي سـراي بـزرگ زغـال فروش ها (در وسط بازار مسگرها) قدمت اين بخش از بازار را به دوره آق قويونلو مسجل مي سازد.
بازار كاشان در عهد صفوي گسترش و رونق فراواني يافت چنانچه در زمـان شـاه عبـاس اول (در سـال ١٠٠٩) چهار بازار نو و مفصل به نام قيصريه شامل سراها و تيمچه ها ي عالي با معمـاري زيبـا در وسـط بازار احداث شد و در همان دوران بازار به نخستين مركز جشن و محل تفريحات و محفل هاي شاهانه بدل گشت.
اين عمران و آباداني با زلزله سال ١١٩٢ ه. ق در كاشان رو به انهدام و ويراني نهاد آنچنـانكـه حـاج سليمان صباحي بيدگلي شاعر آن دوران گفته است:

       چون به چشم زخم گردون از فشار زلزله                         ناگهان معمره كاشان پذيرفت انهدام

     كوچه و بازار آن شد آنچنان ويران كه كس             فرق نتوانست كردن اين كدام و آن كدام

با شروع حكومت زنديه و به دنبال آن در عصر قاجار بار ديگر عمران و آباداني بـه شهـر روان شـد و در جاي جاي بازار شاهد يادگارهاي چشمگير و هنر مندانه معماري آن دوران هستيم كه هر يك چشم نواز و حيرت ساز همچون شاهكارهايي دست نايافتني جلوه گري مي كنند. بناهايي همچون تيمچه امين الدوله، مدرسه عظيم سلطاني و كاروانسراهـاي گـونـاگـون يـادگـارهـاي معماري دوره قاجار در بازارند.
بازار سر پوشيده كاشان شريان زنده شهر است. بازارچه هايـي كـه از راستـه بـازار منشعـب مـي شـود، همچنين تيمچه ها، چهار سوقها و كاروانسراها، مسجدها، آب انبارها و حمام ها نبض اقتصادي شهـر را از هر جهت تكميل مي كنند.

ساختار عمومي بازار كاشان كه تا ٥٠ سال پيش دست نخورده باقي مانده بود، امروزه بر اثـر خيـابـان سازيها آسيب ديده است.
آنچه اساس معماري را در مجموعه بازار كاشان تشكيل مي دهد ، عبارت است از معابر سرپـوشيـده بـا طول هاي مختلف كه افزون بر صدها مغازه، فضاهايي همچون چهار سوق ها، كاروانسراها، سـراهـا و ... را در خود جاي داده است. اين معابر داراي طاق هاي چشمه اي و گنبدي بـا نـورگيـرهـاي دايـره اي شكل است.
عمده ترين مصالح به كار رفته در بازار، آجر،‌خشت خام و ملات گل است و افزون بر آن كاهگل و گـچ به عنوان روكش بنا و از چوب در سردرها و چفت ها و قوس ها و در ها استفاده شـده اسـت كـه همـه اين مصالح متناسب با شرايط اقليمي و آب و هواي منطقه است.

يكي از فضاهاي تشكيل دهنده مجموعه بازار كاشان، چهار سوق است. چهار سـوق هـا فضـاي ارتبـاط دهنده دو معبر بازارند ه با سقف هاي رفيع و با عظمت، از معماري و تزئينات غني تري بـرخـوردارنـد كه از جمله اين چهار سوق ها مي توان به چهار سوق امين و ميانچال اشاره كرد.

راسته ها و بازارچه هاي مهم بازار كاشان
هر صنف و دسته اي بازار خاصي را براي عرضه كالاهاي مشابه خود برگزيده انـد و بـراي خـود راستـه بازاري را به وجود آورده اند كه به مهمترين اين راسته ها يا بازارچه ها اشاره مي شود:

بازارچه مسگرها: بنيان اوليه آن از دوره زنديه است و كاروانسراهاي گبرها و ميرپنـج در هميـن راستـه قرار دارند. ادوارد براون (شرق شناس انگليسي) در وصف اين بازارچه گفته است: "بـازار مسگـرهـاي كاشان با صداي دايمي چكش كه روي مس مي خورد و كوره هايي كه مس در آبها قـرمـز مـي شـود، يكي از نقاط تماشايي زمين است."
بازار چه قيصريه: قدمت اين بازارچه به دوره زنديه مي رسد. بناي مسجد و آب انبار بـالابـازار، حمـام خان، سراي حاج محمد صادق، كاروانسراي نو و فيض در اين بازارچه اند.
بازارچه رنگرزها: از آثار دوره صفويه است و آن انبار صباغ در آن واقع است.
بازارچه ملك: به دوره زنديه و قاجاريه تعلق دارد و مسجد تبريزي ها در انتهاي اين بـازارچـه جـاي گرفته است.
بازارچه ارسي دوزها: در دوره زنديه ساخته شده است و به بازارچه قيصريه متصل است. سراي بخشـي هم در جنب اين بازارچه قرار دارد.
چهار سوق ميانچال: از دو طرف به مسجد ميانچال و تيمچه امين الدوله محدود است. بنيان اوليـه آن متعلق به قرن هشتم هجري است.
بازارچه خياط ها: در ضلع شمالي تيمچه امين الدوله واقع شده و از جمله بناهاي دوره قاجاريه است.
بازارچه بزازها: در انتهاي بازار درب زنجير قرار گرفته و در فضاي مربع شكلي ساخته شده كه از اضلاع آن چهار بازارچه جدا شده است. اين بنا از آثار دوره زنديه است.
بازارچه درب زنجير: اصل بنا متعلق به دوره ايلخاني است و دوره زنديه مرمت شده است.
بازارچه زرگرها: از آثار دوره زنديه است كه مسجد سلطاني هم در آن واقع شده است.
بازارچه گذرنو: حد فاصل خيابان هاي بابا افضل و بازارچه زرگرها واقع شده و بناي حمـام، مسجـد و آب انبار گذر نو و مقبره شاه يلان در اين بازارچه واقعند.
تيمچه ملك التجار: در كنار تيمچه امين الدوله قرار دارد و از آثار حـاج محمـد حسيـن ملـك التجـار در نيمه دوم قرن سيزدهم هجري قمري است.
تيمچه امين الدوله : اين بنا در يكي از نقاط مركزي بازار و متعلق به دوره قاجاريه است كه در اواخـر قرن ١٣ هجري در ٣ طبقه مستحكم و با طول و عرض زياد بناشده و ارتفاع گنبد آب نيز در خور توجـه است.
اين بنا كه هر سال در ايام سوگواري امام حسين (ع)، ميعادگاه گروه ها و دسته هاي مـذهبـي عـزادار است، از زيباترين و بديع ترين بناهاي بازار است كه به سان شاهكاري نغز و هنر مندانه با سقفـي بـا تزئينات زيباي رسمي بندي پركار و تزئينات معقلي در بازار ميانچال قرار دارد. باني اين بنا فرخ خان غفاري كاشي ملقب به امين الدوله و معمار آن استاد علي مريم كاشاني بـوده است.